Teylers Museum
Spaarne 16
Thema: Wetenschappelijke en technische innovaties en hun verspreiding in het Middellandse Zeegebied
Het officiële programma heeft alleen in de middag plaats.
Ochtendprogramma
10.00 – 12.30 uur. Het ochtendprogramma is vrij te besteden. U kunt de ochtend gebruiken om het oudste museum van Nederland (1784) te bekijken. Van 2 februari t/m 12 mei is er de tentoonstelling ‘200 soorten groen’, een overzichtstentoonstelling van de botanische kunstenaars Franz en Ferdinand Bauer (begin 19e eeuw). In verband met de middaglezing is het ook aan te bevelen te gaan kijken in zaal 6, de zgn. ‘Ovale Zaal’, waar in vitrine 12 een aantal astronomische modellen uit de 18e eeuw staan opgesteld.
Lunch: u kunt op eigen gelegenheid de lunch gebruiken in het museum of bij een van de vele restaurantjes in de buurt.
Middagprogramma in de Gehoorzaal
12.30 – 13.45 uur
Algemene Ledenvergadering (alleen voor leden)
13.45 – 14.00 uur
Pauze voor koffie en thee
14.00 – 14.30 uur
Prof. dr. Mathieu Ossendrijver
Professor of History of Ancient Science, Humboldt-Universität Berlin
De kosmos als mechanisme van Babylonië tot de Grieks-Romeinse wereld
Al in de oudheid kwamen geleerden op het idee dat de kosmos een mechanisch uurwerk is of zich tenminste zo laat beschrijven. Aanleiding daartoe was de regelmaat waarmee Maan, Zon, planeten en sterren zich aan de hemel voortbewegen. Rond de eerste eeuw voor Christus werd deze voorstelling ook in de praktijk gebracht in de vorm van astronomische uurwerken, met als beroemdste voorbeeld het Antikythera-mechanisme. Dit product van Grieks-Romeinse mechanica en Babylonische astronomische kennis ontstond niet toevallig in een periode waarin de astrologie grote populariteit genoot.
14.35 – 15.05 uur
Dr. Jorrit Kelder
Senior Grant Advisor en Guest Researcher, Universiteit Leiden
Odysseus in Egypte: “Technology transfer” tussen Egypte, het Egeïsche gebied, en de ‘barbaarse periferie’ ten tijde van de late bronstijd
In de afgelopen decennia is steeds duidelijker geworden dat de landen in de oostelijke Mediterranée ten tijde van de late Bronstijd (ca.1600-1200 v.Chr.) nauwe contacten met elkaar onderhielden. Diplomatieke betrekkingen waarbij luxe goederen werden uitgewisseld, zijn te reconstrueren uit verschillende (kleitablet) archieven in bijvoorbeeld Boghazköy in Turkije en El Amarna in Egypte. Maar de archeologie heeft dit plaatje inmiddels behoorlijk aangevuld, en we weten inmiddels ook dat minder opvallende zaken, zoals exotische flora en fauna, en ruwe grondstoffen (zoals koper), werden verhandeld. Al deze handel leidde tot een ongekende uitwisseling van ideeën en technieken. Zo kan het zijn dat we typisch ‘Minoische’ fresco’s in paleizen in Egypte en Syrië aantreffen, en zo werden Hethitische zagen en bouwinstallaties gebruikt bij de bouw van de Leeuwenpoort in Mycene. Wie was er verantwoordelijk voor deze uitwisseling van goederen, ideeën en technieken? In de regel gaat men er simpelweg vanuit dat dit handelaren waren, of misschien rondreizende handwerkslui.
In deze lezing ga ik in op de rol van een nog nauwelijks bestudeerde groep “expats”, namelijk huurlingen en carrière-militairen, in de internationale “knowledge transfer” van de Late Bronstijd. Aan de hand van objecten en afbeeldingen zal ik aantonen dat deze militaire specialisten niet alleen een grote rol speelden in de uitwisseling van militaire technieken, zoals bepaalde typen zwaarden, wapenrustingen of zelfs oorlogsschepen, maar dat hun militaire kennis —denk aan vechttechnieken en strategische manoeuvres- gepaard met hun ervaringen uit het buitenland, waarschijnlijk de inspiratie vormden voor veel elementen van beroemde werken zoals de Ilias, de Odyssee, en latere heldendichten.
15.05 – 15.25 uur
Pauze
15.25 – 15.45 uur
Drs. Trienke van der Spek
Hoofdconservator wetenschappelijke collecties Teylers Museum
Een wereld aan kennis; de vroege verzamelgeschiedenis van de wetenschappelijke bibliotheek van Teylers Museum
Een korte uiteenzetting van het ontstaan van ons museum en de bibliotheek, het verzamelbeleid en de rijkdom die dat o.a. aan geïllustreerde reisverslagen opleverde.
Drs. Ewout Koek
Restaurator Preventieve Conservering Teylers Museum
Platenboeken en reisverslagen over Egypte en de Levant uit de 18e en 19e eeuw, die in het bezit zijn van Teylers
Het Teylers Museum heeft een rijke collectie van zulke boeken. Spreker zal deze boeken bespreken en een kleine tentoonstelling ervan maken, die u na de lezing kunt bekijken. Hier ziet u vast enkele voorbeelden (niet zeker of alle te zien zullen zijn i.v.m. kwetsbaarheid):
- Frederik Ludvig Norden – Voyage d’Egypte et de Nubie
- Dominique Vivant Denon – Voyage dans la basse et la haute Egypte, pendant les campagnes du général Bonaparte
- L.F. Cassas – Voyage pittoresque de la Syrie, de la Phénicie, de la Palestine, et de la Basse Egypte
- Pierre Tremaux – Voyages au Soudan oriental et dans l’Afrique septentrionale exécutés de 1847 à 1854
- Carl Werner – Nilbilder auf seiner Reise durch Egypten nach der Natur aufgenommen
- Luigi Mayer – Views in Egypt, from the original drawings in the possession of Sir Robert Ainslie
15.45 – 16.45 uur
Naast de gehoorzaal is een kleine tentoonstelling te zien van de boeken die dr. Koek bespreekt.
Kosten
De kosten voor de hele dag bedragen € 15,– per persoon voor leden en € 19,50 euro per persoon voor niet-leden. Voor scholieren en studenten €15,–. Let op: u moet zelf zorgen voor een toegangsbewijs. Bij voorkeur gebruikt u uw museumkaart; bezoekers zonder museumkaart kunnen individueel afrekenen voor het groepstarief van € 11,00 in plaats van € 13,50.
Opgave
Leden kunnen zich voor deelname opgeven door overmaking van € 15,– op rekening NL82 INGB 0000 229501 t.n.v. Ex Oriente Lux te Leiden, onder vermelding van ‘Studiedag 2019 Haarlem’. Uw storting dient uiterlijk op 26 februari 2019 in ons bezit te zijn. Alleen uw storting geldt als aanmelding! Opgave via website of e-mail is voor leden niet nodig.
Niet-leden maken € 19,50 over en geven zich daarnaast per e-mail (eol@hum.leidenuniv.nl) op met vermelding van hun volledige naam en adres en met, indien van toepassing, vermelding van status: scholier/student + naam van (hoge)school of universiteit. U kunt zich ook via onderstaand formulier aanmelden. Ook voor niet-leden geldt de storting van het benodigde bedrag als aanmelding! Bij teveel aanmeldingen gaan leden (en hun evt. introducé(e)) voor.
Fout: Contact formulier niet gevonden.
Het Teylers Museum is goed per trein bereikbaar (ca. 15 minuten lopen vanaf station Haarlem). Er is parkeergelegenheid in de ernaast gelegen parkeergarage ‘De Appelaar’.
Het is niet mogelijk op de studiedag zelf bij de ingang te betalen. Zij die zich aanmelden krijgen ongeveer een week voor de studiedag een dagprogramma en routebeschrijving toegestuurd. Dat papier geldt als toegangsbewijs; neemt u het dus mee!